Istnienie zjawisk w Teorii Aktora-Sieci a kwestia dualizmu

Abstract

Artykuł podejmuje próbę ukazania problematyki istnienia zjawisk w Teorii Aktora-Sieci i umiejscowienia tych rozważań w kontekście dualizmu, którym ta teoria także się zajmuje. Na przykładzie prac, których autorem lub współautorem jest Bruno Latour, zaprezentowane zostają sugestie Latoura, które mają potwierdzać odejście od dualizmu w studiach nad nauką i technologią oraz w samej socjologii czy filozofii. Następnie w zasadniczej części artykułu, za pomocą kategorii analitycznej zaczerpniętej z ANT (długości sieci), zaprezentowane zostaje, przy jakim założeniu odejście to jest możliwe, a przy jakim nie. Punktem odniesienia jest tu problem istnienia zjawisk w tej teorii, a dokładniej tezy, że coś istnieje, o ile wywołuje konsekwencje, natomiast rozpatrywanym dualizmem jest dualizm potencjalne/aktualne. Dualizm ten jest możliwy wtedy, gdy uzna się aktantów za alternatywnych względem siebie, tj. gdy sukces aktanta (np. danego odkrycia naukowego) spowoduje, że inne odkrycie zostanie odrzucone (np. jako fałszywe), a jednocześnie ów alternatywny aktant będzie dalej istniał, tzn. wywierał konsekwencje. Wszystko to nie prowadzi jednak do wniosku, że w ramach ANT istnieje dualizm, ale że należy zachować dużą ostrożność przy analizie wpływu długości sieci na sukces aktantów, po to, by uniknąć takiego ich ujęcia, które do dualizmu by prowadziło.