Co by było, gdyby… czyli dyskusja z przeszłością na przykładzie prozy Małgorzaty Saramonowicz Xięgi Nefasa. Trygław władca losu

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest kontrfaktyczny charakter powieści Małgorzaty Saramonowicz Xięgi Nefasa. Trygław władca losu. Powodem zainteresowania tą tematyką wynika z zauważalnej tendencji w literaturze polskiej do odwoływania się do wątków związanych z daleką przeszłością historyczną i nowymi odczytywaniami tychże wydarzeń.
Pokrótce przywołane zostają nazwiska twórców prowadzących badania nad kontrfaktycznością oraz historiami alternatywnymi. Powieści, które zawierają w swej strukturze nawiązania do przeszłości, ale w wersji prawdopodobnej, w większości przypadków zawierają także wątki fantastyczne. Tak również dzieje się w utworze Saramonowicz, która przedstawia własną wersję wydarzeń związanych z pierwszymi latami panowania Bolesława Krzywoustego oraz jego konfliktu z przyrodnim bratem Zbigniewem.
W kolejnych częściach niniejszego tekstu zostają przywołane fragmenty wyżej wymienionej powieści udowadniające tezę o kontrfaktyczności. Działania literackie, czyli mieszanie światów realistycznego z fikcjonalnym, powoduje, iż przedstawiona historia otrzymuje nowe rozwiązania, co pozwala tym samym na pobudzenie wyobraźni u czytelników. Odpowiednie przygotowanie autora, zauważalne u Saramonowicz, związane z historyczna faktografią, stwarza wrażenie prawdopodobnego tudzież bardzo możliwego toku dziejów. Luki historyczne, brak dokumentów z tak dalekiej przeszłości, stwarzają idealny materiał do hipotetyzowania.